هیچ یک از دانشمندان و متفکران اسلامی تحریف آن را نمی‏پذیرد.

در این زمینه علما و بزرگان شیعه نیز استثنا نبوده و در طول تاریخ تشیّع اعتقادی به تحریف نداشته‏اند؛ اما وجود برخی روایات، زمینه این توهم را پدید آورده که مضمون این احادیث مؤید تحریف قرآن است؛ در حالی که تأمل در مضمون احادیث ما را به فهم دقیق از آنها و معنای دیگری رهنمون می‏سازد.

از جمله احادیثی که در این مدار قرار گرفته، احادیثی است که در کتاب شریف الکافی، در بابی تحت عنوان «باب فیه نکتٌ و نتفٌ من التنزیل فی الولایة»^۱ آمده است. تفسیری بودن اکثر احادیث باب واضح است، اما تعدادی از آنها به گونه‏ای است که گفته شده بر تحریف قرآن دلالت دارند.

این نوشته، ضمن بررسی وضعیت سندی این روایات، در پی پاسخ به این سؤال است که آیا چنین ادعایی در باره این روایات صحیح است؟

تبیین مسأله

کاربرد ترکیب‏هایی مانند «هکذا نزلت» و یا «واللّه‏ هکذا نزل بها جبرئیل علیه السلام علی محمد صلی الله علیه و اله» در پاره‏ای از روایات و مغایرت آن با آیه‏های قرآن، شبهه تحریف قرآن را تقویت می‏کند. چنان‌چه کاربرد نزول تنها در باره فرو فرستادن آیات قرآن باشد، احادیث «هکذا نزلت» بر وجود آیاتی دلالت می‏کند که اکنون تحریف شده است؛ ولی اگر مفهوم نزول، افزون بر آیات، در موارد دیگر هم به کار رفته باشد، در آن صورتْ مفهوم «نزول» تنها به آیات قرآن اختصاص ندارد. با بررسی مفهوم نزول در میراث حدیثی به نظر می‏رسد که این مفهوم در خصوص فرو فرستادن تفسیر قرآن هم به کار رفته است؛ هر چند فراوانی آن در نزول آیه بیشتر است و شاید بتوان گفت که انصراف در آن دارد.

کلیات

الف) معنای لغوی تحریف

تحریف در لغت به معنای منحرف کردن چیزی از مسیر و جهت اصلی خود آمده است.^۲