1-3-3. تفصیل فضیلت عام و خاص

در این تقریر، تفضیل موردی موسی علیه السلام بر رسول خدا صلی الله علیه و آله برابر روایات منع تفضیل پذیرفته شده است، و مقصود رسول خدا صلی الله علیه و آله در این روایات، نفی این گونه فضایل نبوده است. روشن است که تفضیل موردی مساوی با تفضیل مطلق نیست؛ مثال آن، تفضیل امام جماعت بر موذن است؛ هر چند که فضیلت اذان‌گویی در امام نیست. در مقایسه و داوری باید نگاه مجموعی و برایندی به تمامی خصایص و کمالات افراد داشت که در این صورت، رسول خدا صلی الله علیه و آله بر دیگر انبیا و حتی موسی علیه السلام برتری دارد. یکی از شارحان در تبیین وجوه معنایی روایت «لا تفضّلونی علی موسی» چنین می‌نویسد:

... لا تفضلوا بجمیع أنواع الفضائل، و إن كان رسول الله صلی الله علیه و آله أفضل منهم مطلقاً، إذ الإمام أفضل من المؤذن مطلقاً، وإن كان فضیلة التأذین غیر موجدة فیه.^۱

با این تحلیل، می‌توان گفت که موضوع روایات منع تفضیل خاص و روایات دیگر عام فضایل است. از این رو، باید در میان آنها تفصیل قایل شد.

2-3-3. تفصیل در عمل و ابتلا با فضایل دیگر

ملهب احتمال داده است که مراد از روایت نفی تفضیل بر موسی علیه السلام ، عدم تفضیل در عمل و ابتلائات با سایر فضایل است، وی با جایز خواندن چنین وجه معنایی از این روایت، چنین می‏نویسد:

و یجوز أن یرید لا تفضلونی علیه فی العمل، فلعله أفضل عملاً منی، و لا فی البلوی و الامتحان، فإنه أعظم محنة منی و لیس ما أعطاه الله لنبینا محمد صلی الله علیه و آله من السودد و الفضل یوم القیامة علی جمیع الأنبیاء و الرسل بعمله بل بتفضیل الله إیاه و اختصاصه له.^۲

وی دلیلی بر افضیلت عمل و اعظم بودن ابتلائات موسی علیه السلام ارائه نکرده است؛ در حالی که بر اساس روایات و آیات مشقت و آزاری که رسول خدا متحمل شد، کمتر از دیگر پیامبران نبوده است.

3-3-3. تفضیل تفصیلی و اجمالی

برخی از شارحان میان دو نوع تفضیل تفصیلی و اجمالی تفاوت گذاشته و مراد از روایت