کتابها نقل میکند، با اسناد تکراری نقل میکند. این اسناد تکراری در مواردی نشان دهنده سند شیخ کلینی به کتابهای این افراد است و در مواردی با اسناد کتابهای این اشخاص _ که در کتابهای فهرست آمده _ مشابهتهایی دارند و نشانگر این است که این کتابها با همان سندی که نجاشی، طوسی یا صدوق (در مشیخة الفقیه) در اختیار داشتهاند، به دست کلینی رسیده است و در مواردی هم سند شیخ کلینی با سند آنها متفاوت است.
منابع تاریخی شیخ کلینی
شیخ کلینی برخی از کتابها و رسالههای تاریخی _ حدیثی پیش از خود را در اختیار داشته است و به طور مستقیم از آنها نقل کرده است. البته طبیعی است که شیخ با واسطههایی این کتاب را در اختیار گرفته است و هنگام نقل از آنها سند خود به آنها را در ابتدای روایات ذکر میکند؛ اما به نظر میرسد برخی منابع تاریخی به دست شیخ کلینی نرسیده است و شیخ اطلاعات موجود در آن کتابها را با واسطه کتابهای دیگری که در موارد بسیار کتابهای نسلهای بعد بودهاند نقل میکند. برخی منابع احتمالی شیخ کلینی از این قرارند:
1. کتاب سلیم بن قیس هلالی(قرن اول)
چند مورد از گزارشهای تاریخی شیخ کلینی از کتاب سلیم بن قیس گرفته شده است؛ از جمله آنها گزارش مربوط به وصیت امام علی علیه السلام به فرزندش امام حسن علیه السلام در حضور بزرگان شیعه، گزارش مناظره بزرگان بنی هاشم و شیعه با معاویه۱ و سخنان سلمان پس از سقیفه در باره خلافت۲ را میتوان مثال زد.۳
2. کتابهای ابان بن تغلب(م141ق)
ابو سعید ابان بن تغلب توفیق حضور در مکتب امام سجاد، امام باقر و امام صادق علیهما السلام را داشته است و در سال 141ق، از دنیا رفت. از جمله کتابهای او میتوان به تفسیر غریب القرآن، الفضائل و کتاب الصفین اشاره کرد. کتاب الصفین او از طریق سیف بن عمیره
1.. الکافی، ج۱، ص۵۲۹.
2.. همان، ج۸، ص۳۳۴ _ ۳۴۳.
3.. موارد دیگر: همان، ج۱، ص۴۴، ۴۶، ۶۲، در این باره همچنین ر.ک: میراث مکتوب شیعه از سه قرن نخستین هجری، ص۱۱۹ _ ۱۲۴.