تعدیل‌کننده‌‏های واکنش در خوشایند ــــ ناخوشایند بر اساس احادیث - صفحه 59

مخاطره نمی‌افتد. نتیجه این وضعیت دست یافتن به آسایش۱ و کاستن از فشار‏های روانی است.۲

3. تنظیم اسناد

اِسناد (نسبت) دادن یعنی تعیین این که منشأ امور، چه کسی است و چه کسی هدایت و برنامه‏ریزی کار‏ها را در دست دارد. از علل مشترک و مهم واکنش منفی در هر دو موقعیت خوشایند و ناخوشایند، غیر منتظره دانستن و تصادفی پنداشتن خوشایند و ناخوشایند زندگی است. سخن امام علی‏ علیه السلام در توصیف همین حالت یاد شده انسان است:

آدمی گاه، از رسیدن به چیزی شادمان می‏شود که حتماً به او می‏رسیده است، و از نرسیدن به چیزی ناراحت می‏شود که هرگز به آن دست نمی‏یافت.۳

اما واقعیّت، این است که همه چیز بر اساس تقدیر الهی رقم می‏خورد. تلخ و شیرین زندگی، تحت برنامه‌ای منّظم، هدفمند و حکیمانه قرار دارد. اگر انسان، زندگی را به جای این‏که یک‌پارچه شیرین بخواهد و یا یک‌پارچه تلخ ببیند، تحت برنامه‌ای هوشمند و حکمیانه بداند، واکنش متفاوتی به خوشایند و ناخوشایند زندگی ابراز می‏کند؛ دیگر نه از آن سرمستی‏‏ها خبری خواهد بود و نه از آن بی‏تابی‏‏های طاقت‏فرسا و مأیوس‏کننده. قرآن کریم در این باره تصریح می‌کند:

«مَا أَصَابَ مِن مُّصِیبَةٍ فی الْأَرْضِ وَ لَا فی أَنفُسِكُمْ إِلَّا فی كِتَابٍ مِّن قَبْلِ أَن نَّبرَْأَ‏ها إِنَّ ذَالِكَ عَلی اللهِ یَسِیرٌ * لِّكَیْلَا تَأْسَوْاْ عَلی‏ مَا فَاتَكُمْ وَ لَا تَفْرَحُواْ بِمَا ءَاتَئكُمْ وَ اللهُ لَا یحُِبُّ كلُ‏َّ مخُْتَالٍ فَخُورٍ».۴

حکمت و فایده دانستن این که حوادث دنیا مکتوب و مقدرند، این است که انسان در از دست دادن، اندوه نخورد و در به دست آوردن، شادی نکند. مرحوم علامه طباطبایی با تکیه بر آیه دوم، در این باره می‌گوید:

1. . رسول اللهصلی الله علیه و آله صلی الله علیه و آله : «الزُّهدُ فِی الدُّنیا یریحُ القَلبَ وَ البَدَنَ» (دنیا و آخرت از نگاه قرآن و حدیث، ج۲، ص۱۰۸، ح۹۵۴ و ح۹۵۵– ۹۵۹).

2. . رسول الله صلی الله علیه و آله صلی الله علیه و آله : «مَن زَهِدَ فِی الدُّنیا ‏هانَت عَلَیهِ المُصیباتُ» (همان، ج۲، ص۱۱۴، ح۹۷۶و ح۹۷۷ و ۹۷۸).

3.. نهج البلاغه، نامه ۲۲۹۵؛ تحف العقول، ص‏۲۰۰؛ ر. ک: الکافی، ج‏۸، ص‏۲۴۰، ح‏۳۲۷.

4.. سوره حدید، آیه ۲۲ و ۲۳.

صفحه از 66