تعدیل‌کننده‌‏های واکنش در خوشایند ــــ ناخوشایند بر اساس احادیث - صفحه 60

این جمله بیان‌گر ‏علت مطلبی است که در آیه قبل بود. البته اشتباه نشود که در آیه قبل دو چیز بود: یکی خبری که خدا می‏داد از نوشتن حوادث قبل از وقوع آن، و یکی هم خود حوادث، و آیه مورد بحث بیان‌گر ‏خبر دادن خدا است، نه خود حوادث و معنایش این است که: این که ما به شما خبر می‏دهیم که حوادث را قبل از این که حادث شود نوشته‏ایم، برای این خبر می‏دهیم که از این به بعد دیگر به خاطر نعمتی که از دستتان می‏رود، اندوه مخورید، و به خاطر نعمتی که خدا به شما می‏دهد، خوشحالی مکنید؛ برای این که انسان اگر یقین کند که آنچه فوت شده باید می‏شد، و ممکن نبود که فوت نشود، و آنچه عایدش شد، باید می‏شد و ممکن نبود که نشود، ودیعه‏ای است که خدا به او سپرده، چنین کسی نه در هنگام فوت نعمت خیلی غصه می‏خورد، و نه در هنگام فرج و آمدن نعمت، شاد می‌شود.۱

منطق اهل بیت علیهم السلام نیز همین بوده است. وقتی کاروان اسرای کربلا به شام و به دربار یزید رسید، یزید به امام سجاد علیه السلام رو کرد و با خواندن آیه‏ «ما أصابکم من مصیبة فبما کسبت أیدیکم»۲ خواست بگوید که این حادثه کیفر اعمال خودتان بوده است. امام سجاد علیه السلام در پاسخ وی آیه «مَآ أَصَابَ مِن مُّصِیبَةٍ فِی الْأَرْضِ وَ لَا فِی أَنفُسِکُمْ إِلَّا فِی کِتَبٍ مِّن قَبْلِ أَن نَّبْرَأَ‏ها إِنَّ ذَلِکَ عَلَی اللهِ یسِیرٌ * لِّکَیلَا تَأْسَوْاْ عَلَی‏ مَا فَاتَکُمْ وَ لَا تَفْرَحُواْ بِمَآ ءاتاکُمْ»را خواندند و با استناد به این آیه فرمودند:

فنحن الذین لا نأسوا علی ما فاتنا من أمر الدنیا و لا نفرح بما اوتینا؛
پس ما کسانی هستیم که بر آنچه از دنیا از دست داده‏ایم، افسوس نمی‏خوریم و به خاطر آنچه به دست می‏آوریم، سرمست نمی‏شویم.۳

فاطمه صغری نیز در کوفه و در دربار شخص جلاد و خون‏آشامی همچون عبید الله بن زیاد به همین آیه و اصل استناد می‌کند.۴ وقتی مسلمانان صدر اسلام دچار بحران می‏شدند، منافقان شاد و خوشحال به آنان طعنه می‏زدند. خداوند متعال برای

1.. ترجمه تفسیر المیزان، ج‏۱۹، ص۲۹۴.

2.. سوره شوری ، آیه ۳۰.

3.. تفسیر القمی، ج۲، ص۲۷۷؛ بحارا لانوار، ج۴۵، ص‏۱۶۸.

4. . «فلا تدعونکم أنفسکم الی الجذل بما أصبتم من دمائنا و نالت أیدیکم من أموالنا، فإن ما أصابنا من المصائب الجلیلة و الرزایا العظیمة فی کتاب من قبل أن نبرأ‏ها ان ذلک علی الله یسیر، لکیلا تأسوا علی ما فاتکم و لا تفرحوا بما آتاکم و الله لا یحب کل مختال فخور» (اللهوف علی قتلی الطفوف، ص۱۹۵).

صفحه از 66