4. کشف نقل به معنا
با توجه به تأکیدات فراوان اهل بیت علیهم السلام بر حفظ متن حدیث، در میان روایات ما، به ویژه روایاتی که راویان آنها از معاریف و آشنا با دستورات معصومان در حفظ متن و دقت در نقل باشند، نقل به معنا شمار فراوانی ندارد. به این ترتیب، احتمال وقوع نقل به معنا در فهم هر روایت ضعیف است و این امر نیاز به قراین خاص دارد. با دقت در عبارات فقها می‌توان نشانههایی را برای کشف نقل به معنا در روایات برشمرد:
1. گاه یک معنای بنیادین در احادیث نزدیک به یکدیگر یافته می‌شود، اما اختلاف جزئی بین الفاظ آن احادیث وجود دارد. در این جا اگر برخی از این روایات صریح بوده و برخی دارای چند معنا باشند، دسته دوم را حمل بر معنای اول کرده و اختلاف حاصل را نتیجه نقل به معنا قلمداد می‌کنند. به عبارت دیگر، این چند حدیث، روایت واحدی است که توهم تعدد آن شده است. مرحوم امام خمینی در بررسی قاعده لاضرر به وجود این ملاک تصریح کردهاند.۱برای این ملاک می‌توان مثالهای فراوانی را در کلمات علما یافت که ما به ذکر یک مورد آن اکتفی می‌کنیم.۲
محقق بحرانی در مسأله شستن دست قطع شده در وضو به دو روایت اشاره می‌کند: روایت اول به نقل از شیخ (ره) است:
عن رفاعه، عن أبی عبد الله علیه السلام قال: «سألتُه عن الأَقطَعِ الید و الرجل كیفَ یَتوضّأ؟ قال: یَغسِل ذلك المكان الذی قُطع منه».
و روایت دوم منقول از مرحوم کلینی است:
عن رفاعه، قال: سألت أبا عبد الله علیه السلام عن الأقطع، قال: «یَغسِل ما قُطع منه».
1.رسائل، ج۱، ص۱۵.
2.. مفتاح الکرامة، ج۱۰، شرح ص۵۲۷. مسأله نماز مسافر؛ مصباح الفقیه، ج۲، ق۲، ص۴۳۴، مسأله اتصال به جماعت در رکوع (همان، ص۶۲۷)؛ امام خمینی، الرسائل، ج۱، ص۱۵. در باره قید «فی الاسلام» و «علی المومنین».
