می‌دهد مرحوم کلینی، ایمان را محور اخلاق نیکو و کفر را محور بداخلاقی می‌داند. بررسی دقیق‌تر احادیث این کتاب، نظر مرحوم کلینی را کاملاً تأیید می‌کند. در اینجا برخی از این احادیث را مرور می‌کنیم تا با جایگاه و نقش محوری ایمان در آموزه‌های اخلاقی پیشوایان اسلام آشنا شویم:

در باب بیستم و بیست و یکم کتاب ایمان و کفر، شش حدیث جای گرفته که همگی در باره درجات ایمان است. این چند روایت، علاوه بر وابسته دانستن درجات افراد به میزان ایمان آنها، فضایل و ارزش‌های اخلاقی را زیرمجموعه و بخشی از ایمان می‌داند؛ به عنوان مثال، در نخستین حدیث، امام صادق _ علیه السلام _ ایمان را دارای هفت بخش اعلام می‌کنند:

إِنَّ اللَّهَ _ عَزَّ وَجَلَّ _ وَضَعَ الْإِیمَانَ عَلی‏ سَبْعَةِ أَسْهُمٍ: عَلی الْبِرِّ، وَ الصِّدْقِ، وَ الْیَقِینِ، وَ الرِّضَا، وَ الْوَفَاءِ، وَ الْعِلْمِ، وَ الْحِلْمِ.^۱

ارتباط و نسبت این بخش‌ها _ که درجات ایمان را تشکیل می‌دهند _ با فضیلت‌های اخلاقی کاملاً روشن است. همین شرایط را می‌توان در باب بیست و پنجم مشاهده کرد. این باب تنها یک حدیث را در بر دارد. این سخن نورانی که در باره ویژگی‌های ایمان است، برخی از فضایل اخلاقی را به عنوان پایه‌های ایمان یا شعبه‌هایی از این پایه‌ها معرفی می‌کند. در این روایت، امام باقر _ علیه السلام _ از امیر مؤمنان علی _ علیه السلام _ نقل می‌کنند که آن حضرت در پاسخ به پرسشی در باره ایمان چنین فرمودند:

إِنَّ اللَّهَ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ جَعَلَ الْإِیمَانَ عَلی‏ أَرْبَعِ دَعَائِمَ: عَلی الصَّبْرِ وَ الْیَقِینِ وَ الْعَدْلِ وَ الْجِهَادِ.^۲

آن حضرت، سپس شاخه‌ها و شعبه‌های هر یک از این پایه‌ها را بیان می‌کنند و با برشمردن چهار شعبه برای هر یک از این چهار ستون، نقش محوری ایمان را در جنبه‌های گوناگون اخلاق روشن می‌سازند.

باب ۱۰۹ این کتاب نیز نشان‌دهنده نقش ایمان در رفتارهای اخلاقی است. در این باب سه حدیث آمده که در آنها از وجود دو گوش در قلب هر انسان خبر داده شده است. بر اساس این احادیث، یکی از این دو گوش، دعوت به سوی رفتارهای اخلاقی را می‌شنود و