إِنَّکُمْ لَاتَکُونُونَ صَالِحِینَ حَتی‏ تَعْرِفُوا، وَ لَا تَعْرِفُونَ حَتی‏ تُصَدِّقُوا، وَ لَا تُصَدِّقُونَ حَتی‏ تُسَلِّمُوا، أَبْوَاباً أَرْبَعَةً لَایَصْلُحُ أَوَّلُهَا إِلَّا بِآخِرِهَا، ضَلَّ أَصْحَابُ الثَّلَاثَةِ وَ تَاهُوا تَیْهاً بَعِیداً.^۱

امام صادق _ علیه السلام _ تسلیم را در این حدیث نورانی، به عنوان رمز سعادت و صلاح مطرح می‌کنند و با تبیین خود نشان می‌دهند منظور از عناوینی چون اقرار و تصدیق _ که در روایات دیگر در تعریف ایمان بیان شده _ چیزی جز تسلیم نیست. آن حضرت، امکان حرکت به سوی صلاح را تنها از طریق معرفت و هر معرفتی را نیازمند تصدیق می‌دانند. به نظر می‌رسد منظور ایشان از تصدیق، همان تفکر و پذیرش عقلی است. با این حال، آن حضرت، معرفت و تفکر را کافی نمی‌شمارند و معرفت و تصدیقی را که به تسلیم نینجامد، گمراهی و سرگردانی شدید می‌نامند.

با این توضیحات، دو نکته مهم در باره ایمان روشن شد. نخست، آن که ایمان، با تفکر، استدلال و تصدیق عقلی متفاوت است و در مرحله‌ای پس از تحلیل ذهنی و در جایگاه جداگانه‌ای به نام قلب تحقق می‌یابد. تعبیر «وَ لَمَّا یَدْخُلِ الْإِیمانُ فی قُلُوبِکُم» در آیه ۱۴ سوره حجرات، به همین جنبه قلبی ایمان اشاره دارد.

نکته دوم و مهم‌تر، این که گوهر و حقیقت ایمان، چیزی جز تسلیم در برابر حقیقت و معنای کفر، چیزی جز انکار حقایق نیست. یکسان بودن ایمان با تسلیم، در حدیث سوم باب هفدهم این کتاب به صورت روشن‌ و با استفاده از تعبیر اطاعت بیان شده است. بر اساس این روایت، سلّام جعفی می‌گوید:

سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِ اللَّهِ _ علیه السلام _ عَنِ الْإِیمَانِ، فَقَالَ: الْإِیمَانُ أَنْ یُطَاعَ اللَّهُ، فَلَا یُعْصی‏.^۲

در حدیث پنجم از باب ۲۹ نیز امام صادق _ علیه السلام _ سخنی نورانی را از امیر مؤمنان _ علیه السلام _ نقل می‌کنند که به خوبی نقش محوری تسلیم را در ایمان نمایان می‌کند:

الْإِیمَانُ‏ أَرْبَعَةُ أَرْکَانٍ: الرِّضَا بِقَضَاءِ اللَّهِ، وَ التَّوَکُّلُ عَلی اللَّهِ، وَ تَفْوِیضُ الْأَمْرِ إِلی اللَّهِ، وَ التَّسْلِیمُ لِأَمْرِ اللَّهِ.

اگر چه در این کلام گهربار، تسلیم به عنوان یکی از چهار رکن ایمان مطرح شده است، ولی دقت در سه رکن دیگر نشان می‌دهد آنها نیز نمودها و مراتبی از تسلیم به شمار