حق، این است که بگوبیم حفظ روایت دارای مراتبی است که هر مرتبه ثواب خاص خود را دارد: یکی از مراتب آن، حفظ لفظ روایات است؛ خواه در ذهن باشد، خواه بر کاغذ... مرتبه دوم، حفظ معانی آن روایات و اندیشه در نکات و به دست آوردن احکام و معارف از آنهاست و مرتبه سوم، حفظ روایات از طریق عمل به آنها و نیز توجه به جایگاهشان و پندپذیری از آنهاست.
همین معنای اعم برای «حفظ» را می‌توان در شرح الکافی مرحوم ملا صالح مازندرانی نیز دید؛ آنجا که او در شرح دعای حفظ قرآن ذیل عبارت
«وَ أَنْ تَرْزُقَنِی حِفْظَ الْقُرْآنِ»۱ می‌نویسد:
(و ان ترزقنی حفظ القرآن) من ظهر القلب، أو الاعم منه، و من محافظته بالعمل بأحکامه، و حسن تلاوته، و التأدیب بآدابه، و الاعتبار بأمثاله و قصصه، و التدبر فیه و فی أسراره؛۲
حفظ به معنای سپردن آن به ذهن یا اعم از آن است که عمل به دستورات و تلاوت نیکو و مؤدب شدن به آداب و پندپذیری از مثل‌ها و داستان‌های آن و نیز اندیشه در آیات و اسرار آن را در بر می‌گیرد.
بررسی معنای حفظ در روایات حفظ قرآن
از آنجا که موضوع این پژوهش دست‌یابی به معنای حفظ در روایاتی است که آن را تحسین و بدان ترغیب کرده‌اند، از این رو، معنای حفظ تنها در روایاتی بررسی می‌شود که چنین صبغه‌ای دارند تا روشن شود حفظ در این روایات در کدام معنا از معانی یاد شده به کار رفته است:
1. در دعای قرائت قرآن آمده است:
اللَّهُمَّ! فَحَبِّبْ إِلَیْنَا حُسْنَ تِلَاوَتِهِ وَ حِفْظَ آیَاتِهِ؛۳
خدایا، زیبایی تلاوتش و حفظ آیات آن را نزد ما محبوب گردان!
در دعایی دیگر آمده است:
أَسْأَلُکَ... أَنْ تَرْزُقَنِی حِفْظَ الْقُرْآنِ؛۴
1.. الکافی، ج۲، ص۵۷۶، ح۱.
2.. شرح الكافی، ج۱۰، ص۳۸۲.
3.. الکافی، ج۲، ص۵۷۳، ح۱.
4.. همان، ص۵۷۶، ح۱.
