معناشناسی حفظ قرآن در روایات - صفحه 164

همراه است، اما سودی به او نمی‌رساند.

همچنین روایت زیر و مانند آن که نشان‌گر معیار بودن عمل در ارزش نهادن به یک داشته علمی هستند:

امیر مؤمنان _ علیه السلام _ از رسول خدا _ صلی الله علیه و آله _ نقل می‌کند که فرمود:


الْعُلَمَاءُ رَجُلَانِ: رَجُلٌ عَالِمٌ آخِذٌ بِعِلْمِهِ، فَهَذَا نَاجٍ وَ عَالِمٌ تَارِکٌ لِعِلْمِهِ، فَهَذَا هَالِکٌ. وَ إِنَّ أَهْلَ النَّارِ لَیَتَأَذَّوْنَ مِنْ رِیحِ الْعَالِمِ التَّارِکِ لِعِلْمِهِ؛۱
دانشمندان دو گروه‌اند: گروهی علم خود را به کار می‌بندند _ که این گروه پیروزند _ و گروهی که علم خود را ترک می‌کنند (به آن عمل نمی‌کنند) که این گروه بدبخت‌اند. و بی‌تردید، اهل دوزخ از بوی دانشمندی که عمل خود را رها کرده است در رنج‌اند.

و دیگر روایات «بَابُ اسْتِعْمَالِ الْعِلْم‏» در اصول الکافی.۲

به این مجموعه، روایاتی که عمل را در کنار کسب دانش نشانده و ارزش را به پیوند این دو داده‌اند را نیز می‌توان افزود؛ مانند: این روایت که امیر مؤمنان _ علیه السلام _ فرمود:


أَیُّهَا النَّاسُ! اعْلَمُوا أَنَّ کَمَالَ الدِّینِ طَلَبُ الْعِلْمِ وَ الْعَمَلُ‏ بِهِ؛۳
ای مردم، بدانید که کمال دین، فراگیری دانش و عمل به آن است.

مجموع این روایات نشان دهنده این است که حفظ قرآنی ارزش دارد و به آن تشویق می‌شود که با عمل همراه است و نه صرف سپردن به ذهن آن.

ب) نبود وصفی با عنوان حافظ قرآن (حفظ به معنی سپردن به ذهن) برای اهل بیت _ علیهم السلام _ است که نشان می‌دهد حفظِ ممدوح و مورد ترغیب، غیر از سپردن به ذهن است؛ چرا که اگر این کار و یا این وصف از محاسن وکمالات به شمار می‌رفت، باید اهل بیت _ علیهم السلام _ نیز بدان متصف می‌شدند؛ اما با جست و جوی در روایات، چنین تعبیری برای ایشان یافت نمی‌شود. آنچه وجود دارد، تعابیر زیر است:

حفظة دین الله، حافظ لدین الله،۴ الحافظ لما استودع،۵ حفظة سرّ الله.۶

1.. الکافی، ج۱، ص۴۴، ح۱.

2.. همان.

3.. همان، ج۱، ص۳۰.

4.. کلام امام رضا_ علیه السلام _ در وصف امام: الْإِمَامُ عَالِمٌ لَا یَجْهَلُ... حَافِظٌ لِدِینِ‏ الله(الکافی، ج۱،ص۲۰۲).

5.کلام امام صادق _ علیه السلام _ در وصف امام منتظر: الْحَافِظُ لِمَا اسْتُودِعَ (اقبال الاعمال، ج۲، ص۶۰۰).

6.. در زیارت جامعه کبیره به نقل از امام هادی _ علیه السلام _ می‌خوانیم: السَّلَامُ عَلَیْكُمْ یَا أَهْلَ بَیْتِ النُّبُوَّةِ وَ مَوْضِعَ الرِّسَالَةِ... وَ حَفَظَةِ سِرِّ اللهِ وَ حَمَلَةِ كِتَابِ اللهِ (کتاب من لایحضره الفقیه، ج۲، ص۶۱۰).

صفحه از 167