همراه است، اما سودی به او نمیرساند.
همچنین روایت زیر و مانند آن که نشانگر معیار بودن عمل در ارزش نهادن به یک داشته علمی هستند:
امیر مؤمنان _ علیه السلام _ از رسول خدا _ صلی الله علیه و آله _ نقل میکند که فرمود:
الْعُلَمَاءُ رَجُلَانِ: رَجُلٌ عَالِمٌ آخِذٌ بِعِلْمِهِ، فَهَذَا نَاجٍ وَ عَالِمٌ تَارِکٌ لِعِلْمِهِ، فَهَذَا هَالِکٌ. وَ إِنَّ أَهْلَ النَّارِ لَیَتَأَذَّوْنَ مِنْ رِیحِ الْعَالِمِ التَّارِکِ لِعِلْمِهِ؛۱
دانشمندان دو گروهاند: گروهی علم خود را به کار میبندند _ که این گروه پیروزند _ و گروهی که علم خود را ترک میکنند (به آن عمل نمیکنند) که این گروه بدبختاند. و بیتردید، اهل دوزخ از بوی دانشمندی که عمل خود را رها کرده است در رنجاند.
و دیگر روایات «بَابُ اسْتِعْمَالِ الْعِلْم» در اصول الکافی.۲
به این مجموعه، روایاتی که عمل را در کنار کسب دانش نشانده و ارزش را به پیوند این دو دادهاند را نیز میتوان افزود؛ مانند: این روایت که امیر مؤمنان _ علیه السلام _ فرمود:
أَیُّهَا النَّاسُ! اعْلَمُوا أَنَّ کَمَالَ الدِّینِ طَلَبُ الْعِلْمِ وَ الْعَمَلُ بِهِ؛۳
ای مردم، بدانید که کمال دین، فراگیری دانش و عمل به آن است.
مجموع این روایات نشان دهنده این است که حفظ قرآنی ارزش دارد و به آن تشویق میشود که با عمل همراه است و نه صرف سپردن به ذهن آن.
ب) نبود وصفی با عنوان حافظ قرآن (حفظ به معنی سپردن به ذهن) برای اهل بیت _ علیهم السلام _ است که نشان میدهد حفظِ ممدوح و مورد ترغیب، غیر از سپردن به ذهن است؛ چرا که اگر این کار و یا این وصف از محاسن وکمالات به شمار میرفت، باید اهل بیت _ علیهم السلام _ نیز بدان متصف میشدند؛ اما با جست و جوی در روایات، چنین تعبیری برای ایشان یافت نمیشود. آنچه وجود دارد، تعابیر زیر است:
حفظة دین الله، حافظ لدین الله،۴ الحافظ لما استودع،۵ حفظة سرّ الله.۶
1.. الکافی، ج۱، ص۴۴، ح۱.
2.. همان.
3.. همان، ج۱، ص۳۰.
4.. کلام امام رضا_ علیه السلام _ در وصف امام: الْإِمَامُ عَالِمٌ لَا یَجْهَلُ... حَافِظٌ لِدِینِ الله(الکافی، ج۱،ص۲۰۲).
5.کلام امام صادق _ علیه السلام _ در وصف امام منتظر: الْحَافِظُ لِمَا اسْتُودِعَ (اقبال الاعمال، ج۲، ص۶۰۰).
6.. در زیارت جامعه کبیره به نقل از امام هادی _ علیه السلام _ میخوانیم: السَّلَامُ عَلَیْكُمْ یَا أَهْلَ بَیْتِ النُّبُوَّةِ وَ مَوْضِعَ الرِّسَالَةِ... وَ حَفَظَةِ سِرِّ اللهِ وَ حَمَلَةِ كِتَابِ اللهِ (کتاب من لایحضره الفقیه، ج۲، ص۶۱۰).