ديدگاه ديگر در باره انديشه امت مرحومه، از علامه طباطبايي رحمه الله عليه است که ذيل آيه 47 سوره يونس نفي عذاب از امت رسول خدا صلي الله عليه و آله را در سراي ديگر باطل مي‌شمرد و آن را از القائات شيطان مي‌داند و مي‌گويد اگرچه خداوند به مشرکان و مجرمان وعده عذاب مي‌دهد، اما اين وعده مي‌تواند مجرمان اهل قبله را نيز شامل باشد، و آنها نيز بايد مانند غير اهل قبله منتظر عذاب الهي باشند. آنان بايد آنچه را که شيطان به آنها القا کرده که امتشان امتي مرحومه است و خداوند عذاب آخرت را به دليل لطفي که بر رسول خدا صلي الله عليه و آله داشته از آنها برداشته است، فراموش کنند.۱ وي در ادامه سخن، به تقابل بخشي از آيه 123سوره نساء با اين آيه اشاره مي‌کنند.۲
ديدگاه ديگر، نقد ابن عساکر بر نقلي است که در آن کعب الاحبار در گفتگويي که با يکي از دانشمندان يهودي در حضور معاويه بن ابي سفيان داشته است، دو بار تأکيد مي‌کند که موسي عليه السلام در تورات امت رسول خدا صلي الله عليه و آله را امت مرحومه خوانده است. ابن عساکر بر اين باوراست که اين گزارش نمي‌تواند صحيح باشد؛ زيرا کعب الاحبار خلافت معاويه را درک نکرده و در زمان عثمان از دنيا رفته است.۳
نقد و بررسي روايات و ديدگاه‌ها
اساساً مي‌توان در منابع حديثي رواياتي يافت که در آنها رسول خدا صلي الله عليه و آله از امت خويش تمجيد کرده‌اند، و فضايلي را براي آنها برشمرده‌اند؛ رواياتي که با آيات قرآن، بويژه در تعارض نباشند. حتي اگر بر اين مجموعه روايات، نقدهاي بيروني و دروني وارد باشد، با استفاده از آيات قرآن مي‌توان اين نکته را اثبات کرد که خداوند اقوامي را بر اقوام ديگر، يا افرادي را بر افراد ديگر، يا رسولي را بر رسولان ديگر برتري داده است. پس نمي‌توان به طور کلي اين موضوع را ـ که امت پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله بر ساير امم برتري‌هايي داشته باشند ـ رد کرد.
مسأله ديگري که بايد به آن توجه نمود، آن است که در آيات قرآن، آن‌گونه که مرحوم علامه طباطبايي رحمه الله عليه نيز اشاره کرده‌اند، مي‌توانيم بياناتي را در اين باره بيابيم که هر کس جزاي هر عملي را که انجام داده باشد، در سراي آخرت خواهد ديد و آن عمل از بين نمي‌رود. نيز آياتي در قرآن وجود دارند که تأکيد مي‌کنند کسي بار گناه ديگري را به دوش نمي‌کشد و هر کس مسؤول عمل خود است. به اين ترتيب، بخش‌هايي از اين دسته مأثورات ـ که اشاره دارد در مقابل هر يک از امت رسول خدا صلي الله عليه و آله در روز
1.. و علي الباحث المتدبر أن يتنبه لان الله سبحانه و إن بدء في وعيده بالمشركين غير أنه هدد في أثناء كلامه المجرمين فتعلق الوعيد بهم، و من أهل القبلة مجرمون كغيرهم فلينتظروا عذاباً واصباً يفصل به الله بينهم و بين نبيه صلي الله عليه و آله و سلم، و لينسوا ما يلقيه الشيطان في روعهم أن أمتهم هذه أمة مرحومة رفع الله عنهم عذاب الدنيا إكراماً منه لنبيهم نبي الرحمة فهم في أمن من عذاب الله و إن انهمكوا في كل إثم و خطيئة و هتكوا كل حجاب مع أنه لا كرامة عند الله إلا بالتقوي [...].
2.. الميزان، ج۱۰، ص۷۳: و قد خاطب المؤمنين من هذه الامة بمثل قوله: «ليس بأمانيكم ولا أماني أهل الكتاب من يعمل سوء
يجز به...».
3.. تاريخ مدينة دمشق، ج۱۷، ص۳۶۹.
