نكات

2ـ 5ـ 1) اين آيات به صراحت دلالت دارد كه همه‏ى انسان‏ها خدا را مى‏شناسند. و اگر به آنان تذكّر داده شود، به او اقرار مى‏آورند و همه او را به خالقيّت و ربوبيّت و رازقيّت و الوهيّت مى‏شناسند.
2ـ 5ـ 2) در حديث زراره از امام باقر عليه ‏السلام به اين امر تصريح شده است كه اين آيات در زمينه‏ى معرفت فطرى است. امام باقر عليه ‏السلام مى‏فرمايد:
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏ آله ‏وسلم: «كُلُّ مَوْلُودٍ يُولَدُ عَلَى الْفِطْرَةِ»؛ يَعْنِي: الْمَعْرِفَةَ بِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَالِقُهُ. كَذَلِكَ قَوْلُهُ وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ اللّهُ.^۱رسول خدا صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏ آله ‏وسلمفرمود: «هر مولودى بر فطرت به دنيا مى‏آيد»؛ يعنى: بر شناخت به اين‏كه خداوند متعال، خالق اوست. و اين است معناى آيه‏ى شريفه: «اگر از آنان بپرسى خالق آسمان‏ها و زمين كيست؟ مى‏گويند: خدا.»
2ـ 5ـ 3) در حديثى ديگر، ابوهاشم جعفرى از امام جواد عليه ‏السلام مى‏پرسد:
مَا مَعْنَى الْوَاحِدِ؟ قَالَ: الَّذِي اجْتَِماعُ الْأَلْسُنِ عَلَيْهِ بِالتَّوْحِيدِ، كَمَا قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ: وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ اللّهُ.^۲واحد به چه معناست؟ فرمود: واحد آن است كه همه‏ى زبان‏ها به توحيد بر آن اتّفاق دارند، همان‏سان كه خداى سبحان مى‏فرمايد: «اگر از آنان بپرسى خالق آسمان‏ها و زمين كيست؟ مى گويند: خدا.»
در حديثى نظير اين روايت، از امام جواد عليه ‏السلام در معناى واحد آمده است:
الْمُجْتَمَعُ عَلَيْهِ بِجَمِيعِ الْأَلْسُنِ بِالْوَحْدَانِيَّةِ.^۳واحد يعنى آن كه همه زبان‏ها به وحدانيّت او اتّفاق دارند.
2ـ 5ـ 4) اين احاديث كه در تفسير آيات شريفه وارد شده است، به صراحت، فطرى بودن توحيد خداوند سبحان را بيان داشته و اتّفاق همه انسان‏ها را بر آن، با