معرفت فطرى در احاديث ـ بررسى آراى دانشمندان - صفحه 32

ولادت هم وجود دارد نه اينكه در پانزده يا نه سالگى تحقّق پيدا كند؛ نيز در آن هنگام هم اين معرفت براى او حاصل است نه اينكه بالقوّه باشد. و نه تنها فرزندان آدم عليه ‏السلام بلكه همه چارپايان اين معرفت را دارا هستند و اين معرفت در تمام موجودات وجود دارد. اضافه بر اينكه اين معرفت واقعاً معرفت خود خداوند سبحانه است؛ بدون اينكه مفهوم و معقولى در كار بوده باشد و اصلاً خداى سبحانه هيچ‏گاه مفهوم و معقول قوّه ادراكى احدى واقع نمى‏شود؛ اگرچه او عاقل‏ترين عقلاى فرزندان آدم، بلكه عقل كل باشد. پس خداى مفهوم و معقول خداى واقعى نيست و خداى واقعى هم مفهوم ومعقول نيست. بنابراين تعبيرازمعرفت فطرى به مفهوم عقلى نه تنها تأويلى نادرست است،بلكه درتضادّ كامل با آن است و هيچ‏گونه ارتباطى بين‏اين دو وجود ندارد.پس مفهوم عقلى،اعمّ ازاينكه‏اوّلى بوده‏باشد يا بديهى ياقريب به بداهت،درمورد خداوند سبحانه بى‏معناست ومعرفت خداى سبحانه‏ـ چنان‏كه پيشترازروايات وآيات،به روشنى‏به دست آمدـ بر خلاف آن است.

4ـ 9) سيّد هبة الدين شهرستانى

ايشان در معناى فطرت مى‏گويد:
الفطرة هي ما يقتضيه الشيء لو خلّي و نفسه و بدون مانع؛ فإذا قيل «الصدق فطريّ في البشر» معناه أنّ الإنسان لو خلّي و نفسه، فإنّ حالته الفطريّة تقتضي أن يصدق كلامه و هذه الفطرة قد تدوم فيه كما هو الغالب و قد تزول عنه بمانع أقوى فيلتجئ إلى الكذب؛ كما أنّ القائل: سقوط الحجر إلى الأرض طبيعيّ؛ معناه: إنّ الحجر المتحرّك حول الأرض لو خلّي و نفسه، فحكمه السقوط إلى الأرض؛ و هذا لايمنع أن يتخلّف عن طبيعته لعارض و بسبب قاسر. و عليه فكون دين الإسلام فطريّاً في البشر لاينافي وجود سبب عارض يقسره يوماً على مخالفته الفطرة. و بعبارة فنّيّة «إنّ الفطرة اقتضاء لاضرورة»؛ كما يصرّح بذلك حديث «كلّ مولود يولد على الفطرة و إنّما أبواه يهوّدانه و ينصّرانه.» (26: ج 5، ص 61، پاورقى 3)

صفحه از 42