امام سجاد علیه السلام
اللّهُمَّ أغنِنا عَن هِبَةِ الوَهّابينَ بِهِبَتِكَ .
بار خدايا! با بخشش خويش، ما را از بخشش بخشندگانِ [ديگر ]بى نياز فرما .
الصحيفة السجّادية : الدعاء 5 .
چکیده : در کنار وجوه گوناگون مضمونی و اسلوبی نهجالبلاغه، تحمیدیههای آن از آثار ارزشمند و تأثیرگذار ادبیات دینی و تعلیمی به شمار میآید. امام علی(ع) در این آغازیهها مفاهیم فکری برجستهای را بیان نموده است که همواره مطمح نظر ادیبان، خطیبان ...
نویسنده :
چکیده : نگارنده پس از اشاره مختصر به تاریخ مباحث عدل الهی در اندیشة دانشمندان مسلمان، به معنای عدل از نظر اهل لغت، متکلمان و فیلسوفان می‌پردازد. آنگاه کلیات دیدگاههای شانزده تن از دانشمندان مسلمان، از سدة چهارم تاکنون، در مورد عدل ...
چکیده : نظام علیت فلسفی، در حدّ «نیاز پدیده به پدیدآورنده» متوقف نشده، و بر لزوم ضرورت علّی- معلولی و نیز تعلق هر معلول خاص به علت معین تأکید و اصرار دارد، لذا نظامی ثابت و غیر قابل تغییر و تبدیل، برای ...
چکیده : "نفی جبر" روی دیگر "اصل اعتقادی عدل" است؛ بدین ترتیب برگزیده شدن "عدل الهی" به عنوان یکی از اصول اعتقادی شیعه، نشان دهنده تأکید ویژه امامان شیعه بر نفی جبرگرایی است. در جامعه اسلامی، بسترهای متعددی برای رواج ...
چکیده : یکی از مباحث بسیار چالش انگیز در معارف اسلامی مسأله تفاوتهای تکوینی در خلقت است که از دیر باز، دیدگاههای متفاوتی در مورد آن ابراز شده است. علل این تفاوت در چیست؟ از نظر مکتب اهل بیت: حل این مسأله ...
چکیده : نگارنده پس از اشاره‌ای مختصر به دیدگاه جبریه و مفوّضه و برخی از فلاسفه که به جبر و تفویض گرویده‌اند، به دیدگاه آیت الله میرزا مهدی اصفهانی در مورد جبر و تفویض می‌پردازد. ابتدا دیدگاه کلی او در مورد این ...
چکیده : تعلیقات علی بن محمد عاملی (سده یازدهم) بر یازده حدیث از توحید صدوق، کافی و کتابهای دیگر در این گفتار ارائه شده است. این تعلیقات، که از کتاب "الدر المنثور فی المأثور و غیر المأثور" عاملی برگزیده شده، در موضوع‌هایی ...
چکیده : مسئله شر، به معنای عام یکی از مسائلی است که از گذشته تا حال، اندیشة آدمی را به خود مشغول داشته است. زندگی انسان، از آغاز با تلخی‌ها و ناکامی‌ها و شادی‌ها و کامیابی‌ها همراه و ممزوج بوده است، و ...
چکیده : در احادیث معصومین علیهم‌السلام با عناوینی همچون ضعطة القبر (که در فارسی به فشار قبر ترجمه می‌شود)، عذاب القبر، ضیق القبر و یا ضمة (فشار) برخورد می‌شود که همه این الفاظ به نوعی رنج، سختی، تنگی و عدم آسایش، آرامش ...
چکیده : یکی از باورهای مشترک قرآنی مسلمانان، نظاره‌گر بودن خداوند و شاهدان دیگری همچون رسول خدا صلی الله علیه و آله، فرشتگان، اعضای بدن، زمین و زمان بر اعمال ما می‌باشد. اختلاف چندانی میان مفسران در تفسیر آیات اشاره کننده به ...
چکیده : توسل به پیامبر اکرم(ص)و ائمه اطهار(ع) از امتیازهای خاص فرهنگ تشیع به شمار می رود که ریشه در آیات و روایتها دارد. از آنجایی که هر یک از امامان(ع) مظهر یکی از اسمای حسنای الهی هستند، در حین توسل به ...
چکیده : جهان اسلام از دیرباز دارای مذاهب فکری و اعتقادی با گرایش های خاص ازجمله شیعه، معتزله و اشاعره بود. این مذاهب در برخی از مسائل و اعتقادها همچون «امامت و رهبری» دارای اختلافهای ریشه دار و عمیقی بودند. افرادی با ...
چکیده : یکی از مسائل مهم در رابطه با قرآن و احادیث، عرضه و تطابق مفهومی و دلالی روایات ائمه علیهم‌السلام با قرآن است. بنابراین لازم است مستندات قرآنی احادیث معصومین علیهم‌السلام بررسی شود. هدف از این مقاله، مستند یابی باب «خالی ...
چکیده : اعتقاد به وجود خداوند، عمومی ترین سؤال ذهن بشر و اساسی ترین رکن اعتقاد دینی است. در منابع اسلامی، دلایل متعددی برای وجود خداوند ارائه شده است و فلسفه نیز برهان های مختلفی در این زمینه مطرح کرده اند. امام ...
چکیده : امام رضا(ع) در مجموعه گفتارهای خود، از جمله؛ در حدیث سلسله الذهب در حالی که با ذکر کلمه «لا اله الا الله» به توحید و ولایت الله اشاره دارد، در عین حال با بیان جمله « بشرطها و شروطها و ...
چکیده : خراسان در سه قرن اول هجری با تحوّلات سیاسی، اجتماعی و مذهبی همراه بود. در میان تحوّلات مذهبی این سرزمین، گرایش مردم به اندیشه های علوی بیشتر نمود پیدا کرد. دلبستگی و علاقه مردم خراسان به اهل بیت پیامبر(ص) با ...
چکیده : «توحید» و «ولایت»، از مباحث مهمّ اندیشۀ شیعی اند که از سویی، ارتباط ناگسستنی با هم دارند و از سوی دیگر، عدم شناخت صحیح رابطۀ این دو، به دو تفکر وهابیتِ ارهابی و شیعۀ غالی می انجامد. نوشتار پیشرو سعی ...
چکیده : مستشرقان با مطالعه در موارد اختلافی بین گرایش ها و نحله های اسلامی، نتایج و دست آوردهای خود را به صورت روشمند و جدید ارائه کرده اند. »مایا یازگی« و از مستشرقان معاصر و با بررسی روشمندانه روایت جعلی«عشرۀ مبشره» ...
چکیده : بعد از رحلت پیامبر صلوات الله علیه جریان‌های فکری و کلامی متعدد شکل گرفتند. چهار فرقه خوارج، مرجئه، معتزله و اهل حدیث، از مهم‌ترین این جریان‌ها بودند. از جمله منابع عقاید آنها روایات نبوی صلوات الله علیه بود. این روایات ...
چکیده : این پژوهش عهده‌دار بررسی تطبیقی اهم نظرات برخی مفسران شیعه و اهل سنت درباره خلیفة اللهی انسان است. شفاف‌ترین آیه در این زمینه، آیه سی‌ام سوره مبارکه بقره است. خلیفة اللهی انسان همان جانشینی آدمی در زمین است که نشانه ...
چکیده : برزخ و آخرت، هم قرارگاه انسان‌هایی است که مسیر قرب الهی و کمال را پیموده، به سعادت نایل می‌گردند؛ و هم قرارگاه آنانی است که از بندگی خدا روی برتافته، راه گنه‌کاری و زشت‌کاری را در پیش‌گرفته و دچار کیفر ...
چکیده : نور اسمی از اسمای حسنای خداوند و نام یکی از سوره های قرآن کریم و از کلماتی است که در قرآن و احادیث بر مصادیق گوناگونی اطلاق شده است. گرچه این مصادیق متعددند، ولی وجود ویژگی خاصی در آن مصادیق ...
چکیده : یۀ 33 سورۀ «احزاب»، از ارادۀ خداوند دربارۀ پاکیِ اهلبیت از هر گونه پلیدی سخن گفته است. تفاوت ضمیرهای قسمتی از آیه با آیات قبل و بعد، موجب اختلاف دیدگاه ها در تعیین مصداق اهل بیت و مفهوم «اراده» در ...
چکیده : روایت: «علماء امّتی افضل من انبیاء بنیاسرائیل» بسیار مشهور است، اما دربارۀ سند و متن این روایت شبهاتی وجود دارد. روایت مزبور در منابع حدیثیِ کهن به چشم نمی خورد، و به انضمام برخی قرائن، اطمینان به صدور آن از رسولاکرم بسیار ...
چکیده : نگارنده، عدل الهی را بر اساس لغت و حدیث معنا می‌کند، راه شناخت جایگاه اشیاء را بر اساس روایات نشان می‌دهد، آنگاه امتحان و تکلیف و استدراج را به عنوان سه عامل مهم اختلاف اشیاء بر می‌شمارد، بر امتحان و ...
چکیده : احادیث معصومین(ع) همانند قرآن، محکم و متشابه دارند. برخی از احادیث اعتقادی، مفادی شبهه‌انگیز و ظاهری غیرقابل‌قبول دارند که شارحان حدیث، به شرح ظواهر غیرقابل‌قبول و تأویل برای رفع اشکال آنها پرداخته‌اند. این رویکرد، گاهی با استفاده صریح از اصطلاح ...
چکیده : نگارنده در این مقاله که در نقد مقالة "علم بلا معلوم در احادیث امام رضا(ع)" نوشته محمد بیابانی اسکویی نگاشته، در مورد آن مقاله، حدود صد سؤال در قالب 22 عنوان کلی مطرح می‌کند. نگارنده بر آن است که این ...
چکیده : بداء یکی از آموزه‌های تشیع است که توسط اهل بیت(ع) از آیات قرآن استنباط و عرضه شده است. بدا، تغییری است که در مراحل فعل الهی صورت می‌گیرد؛ بدین صورت که قبل از ایجاد اشیاء، مراحلی ازجمله: مشیّت، اراده، قدر ...
چکیده : موضوع ارتباط عقل و دین با یکدیگر و چگونگی مواجهه باورمندان به ادیان الهی با عقل، از دیرباز مورد بحث و مناقشه گروه‌های مختلف فکری بوده است. چه، ظاهراً از یکسو برخی از متدینان بر این باورند که باید تمام ...
چکیده : برخی شیعه شناسان غربی اصل اعتقادی عدل در شیعه امامیه را برگرفته از کلام معتزلی میدانند درحالیکه این اصل اعتقادی از آموزه‌های نظری و عملی امام علی علیهالسّلام نشأت گرفته است.عدل از نظر امامیه دارای شأنی وجودشناسانه است که از ...
