اثبات این کاربرد، موجب میشود که همه احادیث صعب مستعصب را نتوان ناظر به صعوبت علمی دانست.
گفتنی است برخی عالمان معاصر، مقصود از احادیث صعب و مستصعب را صعوبت علمی باطن احادیث اهلبیت علیهم السلام دانستهاند؛۱ یعنی ظاهر احادیث برای همگان قابل فهم است، اما باطن آنها تنها برای افراد خاصی مفهوم است.
حدیث اهلبیت علیهم السلام نیز مانند قرآن، ظاهر و باطن دارد. از این رو، معنای یاد شده، اگر چه قابلیت ذاتی و امکان ثبوتی دارد، اما قرینه درون متنی برای این مطلب به چشم نمیآید. افزون بر این، قابل حمل بر همه احادیث باب نیست؛ زیرا گفته شد که از ترکیب واژههای «صعب» و «احتمال»، برای نشان دادن صعوبت علمی استفاده نمیشود. از این رو، معنای صعوبت علمی، در هر دو شکل خود، دستکم در همه احادیث این باب، پشتوانه زبانی ندارد.
2. صعوبت شناخت و پذیرش کمالات اهلبیت علیهم السلام
معنای دوم، آن است که احادیث باب را ناظر به کمالات وجودی اهلبیت علیهم السلام و منزلت و جایگاه ایشان نزد خدا بدانیم. در این صورت، اضافه «حدیث» به مضاف الیه آن، به تقدیر «فی» و از نوع اضافه ظرفیه است و عبارت «حدیثنا» یا «حدیث آل محمد» به معنای حدیث در باره اهلبیت علیهم السلام و نه حدیث صادر شده از آنها است. میتوان برخی عبارتهای علامه محمد باقر مجلسی را ناظر به همین معنا، یعنی کمالات وجودی اهلبیت علیهم السلام دانست. ایشان در ذیل روایتی که از معانی الاخبار نقل کرده،۲ نوشته است:
۰.لعل المراد الإقرار التام الذی یكون عن معرفة تامة بعلو قدرهم، و غرائب شأنهم؛۳
۰.شاید مقصود، اقرار کامل باشد که از معرفت کامل به منزلت والای اهلبیت علیهم السلام و شأن شگفت ایشان بر میخیزد.
گفتنی است که ایشان روایات باب را مشتمل بر چند موضوع میداند. از این رو، بیانهای
1.. شرح رسالة الولایة، ج۱، ص۶۸.
2.. بحار الانوار، ج۲، ص۱۸۷، ح۷.
3.. همان، ج۲، ص۱۸۵.