خطبه بیان میفرمایند. در صحیح مسلم به روایت از جابر سند و متن خطبه این گونه نقل شده است:
۰.و حدثنا اسحاق بن ابراهیم و علی بن خشرم کلاهما، عن عیسی بن یونس، قال ابن خشرم: أخبرنا عیسی، عن أعمش، عن ابی سفیان، عن جابر بن عبد الله، قال: إِذَا جَاءَ اَحَدُکُم یومَ الجُمعَةِ و الأمامُ یخطُبُ فَلیرکَع رَکعَتینِ وَ لیتَجَوَزَّ فیهِما؛۱
۰.هنگامی که یکی از شما در روز جمعه وارد مکان اقامه نماز جمعه میشود، در حالی که امام خطبه میخواند، پس خیلی کوتاه دو رکعت نماز تحیت بخواند.
خطبه ششم (جمعه)
از این خطبه فقط یک جمله بر جای مانده است و فقط در منابع اهلسنت به آن اشاره شده است. در برخی از این منابع، خطبه با یک جمله بیشتر و همچنین، از طرق دیگری نقل شده است. در صحیح البخاری است که از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در حالی که بر بالای منبر خطبه ایراد میفرمودهاند، شنیده شده است و دلیل ایراد خطبه بدین قرار است که مردم در زمان پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم فقیر بودند و جنس لباسشان از پشم و برگهای نخل بود و مسجد پیامبر _ که مردم در آن جمع میشدند _ تنگ و مساحت آن کم بود. به همین دلیل، مردم زمانی که در صفوف به هم پیوسته کنار هم قرار میگرفتند، عرق میکردند و نقل شده زمانی که بوی بد عرق به علت کوتاه بودن ارتفاع منبر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم و فاصله کم آن با مردم به حضرت رسید، ایشان این جملات را در قالب خطبه ایراد فرمودند.
دو سند در باره این خطبه در کتب روایی اهلسنت وجود دارد که یکی از آنها در مسند احمد بن حنبل و دیگری در صحیح البخاری است. ما ابتدا اسناد خطبه و متن آن را به نقل از این دو منبع آورده و سپس روایت مسند احمد بن حنبل را به دلیل تقدم زمان نگارش آن بر صحیح البخاری مورد بررسی و ارزیابی قرار میدهیم.
• در مسند احمد بن حنبل سند و متن خطبه این گونه آمده است:
۰.حدثنا عبد الله، حدثنی أبی، ثنا أبو سعید، ثنا سلیمان بن بلال، عن عمرو یعنی ابن أبی عمرو، عن عکرمة، عن ابن عباس و سأله رجل عن الغسل یوم الجمعة،... فقال: یا أَیهَا النَّاسُ! إِذا جِئتُمُ الجُمعَةُ فَاغتَسِلوا، وَ لیمُس أَحَدُکُم مِن أطیبٍ طَیب أِن کانَ عِندَهُ.۲
1.. همان جا.
2.. مسند احمد بن حنبل، ج۱، ص۲۶۹.