نبوی، از تفضیل ایشان بر پیامبران دیگر، از جمله حضرت موسی علیه السلام نهی شده است. روایت ذیل از ابو هریره گویای این نهی است:

عن أبی هریرة، قال: بینما یهودی یعرض سلعته أعطی بها شیئاً كرهه، فقال: لا والذی اصطفی موسی علی البشر، فسمعه رجل من الأنصار، فقام فلطم وجهه، و قال: تقول و الذی اصطفی موسی علی البشر و النبی صلی الله علیه و سلم بین أظهرنا؟ فذهب إلیه، فقال: أبا القاسم! ان لی ذمة و عهداً فما بال فلان لطم وجهی؟ فقال: لم لطمت وجهه؟ فذكره، فغضب النبی _ صلی الله علیه و سلم _ حتی رؤی فی وجهه، ثم قال: لا تفضلوا بین أنبیاء الله؛^۱

از ابو هریره نقل شده است که مرد یهودی کالایی را برای فروش عرضه کرد و چیزی به وی داده شد که او ناخوشایندش آمد و گفت: نه، سوگند به خداوندی که موسی را بر تمامی انسان‌ها برگزید. سخن وی را مسلمانی از انصار شنید، بلند شد و سیلی به صورت یهودی زد و خطاب به او ‌گفت: تو چنین می‌گویی: «سوگند به خداوندی که موسی را بر تمامی انسان‌ها برگزید»، در حالی که حضرت محمد صلی الله علیه و آله در میان ما هست؟ یهودی نزد رسول خدا رفت و خطاب به ایشان گفت: ابا القاسم، با این که من ذمه و پیمانی دارم، چرا فلانی مرا سیلی زد؟ رسول خدا از مرد انصاری پرسید: چرا او را سیلی زدی؟ مرد انصاری داستان را باز گفت. رسول خدا غضبناک شد؛ به گونه‏ای که آثار آن در چهره وی نمایان شد و سپس فرمود: میان پیامبران الهی برتری ندهید.

حال، پرسش این است که این روایات با نظریه اجماعی شیعه و سنّی در افضلیت رسول خدا بر پیامبران چگونه قابل جمع است؟ روی‏کردهای رایج میان حدیث‏پژوهان مسلمان در تحلیل این روایات چیست؟ ‏پژوهه حاضر به ارزیابی این روی‏کردها و ارائه نظریه‏ای جدید در تحلیل این روایات پرداخته است.

پیشینه این پژوهش در میراث اسلامی در دو بخش: تفضیل رسول خدا به طور عام و بررسی روایت نهی از تفضیل ایشان بر موسی علیه السلام به طور خاص قابل ردیابی است. در بخش نخست، تلاش‌های درخور توجهی انجام شده است؛ گاه در آثار مستقلی با ادله قرآنی و روایی ‏ابعاد تفضیل وی به اثبات رسیده است. از آن جمله می‏توان به کتاب منیة السول فی