بررسی محتوایی حدیث استعداد فقر و نقد برخی از دیدگاه‌ها - صفحه 27

ندارد، بلکه یعنی: فراهم شو و آماده شو برای مقابله با فقر از این نظر که جلبابی تو را از آن حفظ کند، و این معنا با مقابله با فقر سازگار است.

معنای متعدی (اعداد)

اگر «استعداد» هم‌معنا با «إعداد» باشد، چنان که در برخی شروح گذشت و یا طبق برخی نقل‌‏ها، لفظ حدیث، «فلیعدّ» از «إعداد» باشد، در این صورت، نصب جلباب بر اساس مفعولیت است؛ یعنی برای فقر جلبابی یا تجفافی فراهم کن.

معنای طلب (متعدی به دو مفعول):

اگر بنا بر قول مرزوقی در شرح بیتی از دیوان الحماسه، معنای استعداد، سؤال و طلب باشد؛ چنان که معنای معروف و اصلی باب استفعال است؛ یعنی «از کسی فراهم کردن چیزی را خواستن»، باید دو مفعول به برای فعل در نظر داشت، و چون در روایت تنها «جلبابا» منصوب آمده است، مفعول به دوم خواهد بود و مفعول به اول محذوف است، و بر این اساس تقدیر چنین می‌شود: فمحبُّنا أهل البیت لیستعدّ اللهَ جلبابًا للفقر، یعنی: لیسأل اللهَ أن یُعِدَّ له للفقر جلبابًا.

در این حالت، مفعول به اول به دلیل استغنای از آن به خاطر شهرتش مد نظر نبوده و ذکر نشده است و این امر کاربرد واضحی در زبان عربی دارد.

نتیجه

1. برای این روایت چهار تفسیر وجود دارد: فقر مادی دنیوی، تزهد و دنیاگریزی، فقر اخروی، و فقر به معنای لجام زدن.

2. توجه به شواهد لغوی و لفظی و همچنین فضای صدور روایت و نیز عدم تعارض و تناقض آن با خانواده احادیث موضوع روایت شروطی است که جهت ارائه و پذیرش وجوه مختلف احتمالی در مفهوم یک روایت مؤثر است.

3. با توجه به استعمالات واژگان اصلی روایت مورد بحث، و همچنین دقت در فضای صدور و نگاه جمعی به احادیث، دو احتمال برای حدیث قابل قبول است که عبارت است از: الف) پذیرش فقر به واسطه وجود فضای ضد شیعی و ترجیح این فقر هدفدار بر غنایی که با دوری از اهل بیت میسر است. ب) دفع فقر و مبارزه با آن به سبب نکوهش فقر در دین، که البته وجه نخست ارجح است، و همراهی دو وجه نیز توجیه پذیر و صحیح است.‏

صفحه از 30