بررسی محتوایی حدیث استعداد فقر و نقد برخی از دیدگاه‌ها - صفحه 6

داشته و هر یک حدیث را با بیان چگونگی و چیستی فقر شرح می‌کند:

1. فقر در دنیا و صبر بر آن

برخی فقر روایت را فقر در دنیا گرفته‏اند و معنای حدیث را ترغیب به ترک دنیا و تزهد در آن و صبر بر نداری و قناعت دانسته‏اند.۱ بنا بر این تفسیر، جلباب و تجفاف مشبه به و صبر بدان تشبیه شده است، و وجه شبه ستر و پوشش است؛ یعنی صبر فقر را می‏پوشاند؛ همان طور که جلباب و تجفاف بدن را. ابن قتیبه بر این تفسیر خود شاهدی از روایت امام _ علیه السلام _ در باره افرادی که خود را شیعیان ایشان نامیدند، می‌آورد و ویژگی‏‏های شیعه را این گونه بیان فرمودند:

خُمص البطون من الطوی، يُبس الشفاه من الظمأ، عُمش العيون من البكاء.۲

ابن میثم نیز می‌گوید:

قوله: من أحبّنا فليستعدّ للفقر جلباباً: أي يهیی‏ء له ذلك. و الجلباب مستعار لتوطين النفس علی الفقر و الصبر عليه، و وجه الاستعارة كونهما ساترين للمستعدّ بهما من عوارض الفقر و ظهوره في سوء الخلق و ضيق الصدر و التحيّر الّذي ربّما يؤدّي إلی الكفر كما يستر بالملحفة، و لمّا كانت محبّتهم _ عليهم السّلام _ بصدق يستلزم متابعتهم و الاقتداء بهم و الاستشعار بشعارهم و من شعائرهم الفقر و رفض الدنيا و الصبر علی ذلك وجب أن يكون كلّ محبّ لهم مستشعراً للفقر و مستعدّا له جلباباً من توطين النفس عليه و الصبر. و قد ذكر ابن قتيبة هذا المعنی بعبارة اخری.۳

سخن کیذری نیز بیشتر به صبر بر نداری و زهدگرایی اشاره دارد:

يعني فليعد وقاه مما يورد عليه الفقر و التقلل و رفض الدنيا من الحمل علی الجزع و قلة الصبر علی شظف العيش و خشونة حال.۴

2. فقر در آخرت

این قول کسانی مثل ابوعبید است.۵ دلیل ایشان در رد قول بالا این است که: ما در میان محبان اهل بیت _ علیهم السّلام _ کسانی را می‌یابیم که لزوماً فقیر نیستند و در فقر و

1..‏ الامالی؛ شرح ‏نهج ‏البلاغة(ابن ‏میثم)، ج۵، ص۲۹۸.

2..‏ همان؛ ر.ک:‏ نهج البلاغه، خ۱۲۱، ص۱۷۸ با اختلاف کمی در متن.

3..‏ شرح ‏نهج ‏البلاغة(ابن‏میثم)، همان.

4..‏ حدائق ‏الحقائق ‏فی ‏شرح ‏نهج‏ البلاغة، ج۲، ص۶۳۴

5..‏ غریب الحدیث، ابو عبید القاسم بن سلام، ص۴۶۶.

صفحه از 30