احادیث داستانی نصیحت کاسبان

فتح الأبواب عن أحمد بن محمّد بن یحیی:

أرادَ بَعضُ أولِیائِنَا الخُروجَ لِلتِّجارَةِ، فَقالَ: لا أخرُجُ حَتّی آتِی جَعفَرَ بنَ مُحَمَّدٍ(ع)، فَاُسَلِّمَ عَلَیهِ وأَستَشیرَهُ فی أمری هذا وأَسأَلَهُ الدُّعاءَ لی، فَأَتاهُ فَقالَ: یابنَ رَسولِ اللّهِ، إنّی عَزَمتُ عَلَی الخُروجِ لِلتِّجارَةِ، وإنّی آلَیتُ عَلی نَفسی أن لا أخرُجَ حَتّی ألقاک وأَستَشیرَک وأَسأَلَک الدُّعاءَ لی، فَدَعا لی وقالَ(ع):

عَلَیک بِصِدقِ اللِّسانِ فی حَدیثِک، ولا تَکتُم عَیبا یکونُ فی تِجارَتِک، ولا تَغبِنِ المُستَرسِلَ، فَإِنَّ غَبنَهُ رِبا، ولا تَرضَ لِلنّاسِ إلاّ ما تَرضاهُ لِنَفسِک، وأَعطِ الحَقَّ وخُذهُ، ولا تَخفَ ولا تَخُن، فَإِنَّ التّاجِرَ الصَّدوقَ مَعَ السَّفَرَةِ الکرامِ البَرَرَةِ یومَ القِیامَةِ، وَاجتَنِبِ الحِلفَ، فَإِنَّ الیمینَ الفاجِرَةَ تورِثُ صاحِبَهَا النّارَ، وَالتّاجِرُ فاجِرٌ إلاّ مَن أعطَی الحَقَّ وأَخَذَهُ، وإذا عَزَمتَ عَلَی السَّفَرِ أو حاجَةٍ مُهِمَّةٍ فَأَکثِرِ الدُّعاءَ وَالاِستِخارَةَ، فَإِنَّ أبی حَدَّثَنی عَن أبیهِ عَن جَدِّهِ أنَّ رَسولَ اللّهِ(ص) کانَ یعَلِّمُ أصحابَهُ الاِستِخارَةَ کما یعَلِّمُهُمُ السّورَةَ مِنَ القُرآنِ.[۱]

فتح الأبواب ـ به نقل از احمد بن محمّد بن یحیی ـ:

یکی از دوستان ما قصد کرد که برای تجارت، روانه گردد، گفت: روانه نمی شوم مگر نزد جعفر بن محمّد بروم و به او سلام دهم و در این کار با او مشورت کنم و از وی طلب دعا نمایم.

پس نزد امام(ع) رفت و گفت: ای پسر پیامبر خدا! من قصد کرده ام که برای تجارت، روانه شوم و بر خویش سوگند خورده ام که روانه نشوم تا شما را دیدار کنم و با شما مشورت نمایم و از شما طلب دعا نمایم.

پس برایم دعا کرد و آن گاه فرمود: «بر تو باد راست گفتاری و عیبی را که در کالای توست، مپوشان و آن را که به تو اعتماد ورزیده، مفریب که فریفتنِ او [در حکم] رباخواری است و برای مردم، جز آنچه را که برای خویشتن می پسندی، مپسند و حق را بده و بستان؛ و [حقیقت را] مپوشان و خیانت نورز؛ که بازرگان راستی پیشه در روز قیامت، همراه فرشتگان بزرگوار نیکومرام خواهد بود؛ و از سوگند بپرهیز، که سوگند ناروا برای سوگند خورده، آتش بر جای می نهد. بازرگان، فاجر است، مگر آن کس که حق را بدهد و حق را بستانَد.

هر گاه عازم سفری شدی یا تصمیم به کار مهمّی گرفتی، بسیار دعا و [از خداوند] طلب خیر کن؛ زیرا پدرم از پدرش از جدّش برایم حدیث کرد که پیامبر خدا(ص) به یارانش، همچنان که سوره قرآن را می آموخت، طلب خیر کردن را می آموخت.

[۱]. فتح الأبواب: ص ۱۶۰، بحار الأنوار: ج ۹۱ ص ۲۳۵ ح ۱، دانشنامه قرآن و حدیث، ج ۱۷، ص ۲۶۴.