محمد بن علی شیخ صدوق
ابن بابويه، محمد بن على (شيخ صدوق) /وفات : ۳۸۱ ه ق ولادت محمد بن على بن حسين بن بابويه قمى، مشهور به«شيخ صدوق»، در سال ۳۰۵ هجرى قمرى، در خاندان علم و تقوى، در شهرقم ديده به جهان گشود.(سالهاى ۳۰۶ و ۳۰۷ نيز براى ولادت شيخ ذكر شده است)
ولادت صدوق از زبان شيخ طوسى: شيخ طوسى جريان ولادت وى را چنين نقل نموده: على بن بابويه با دختر عموى خود ازدواج كرده بود؛ ولى از او فرزندى به دنيا نيامد. او در نامهاى از حضور شيخابو القاسم، حسين بن روح تقاضا كرد تا از محضر حضرتبقية الله عجل الله تعالى فرجه بخواهد براى او دعا كند تا خداوند اولاد صالح و فقيه به او عطا نمايد. پس از گذشت مدتى از ناحيه آن حضرت اين گونه جواب رسيد:« تو از اين همسرت صاحب فرزند نخواهى شد؛ ولى به زودى كنيزى ديلميه نصيب تو مىشود كه از او داراى دو پسر فقيه خواهى گشت.» شيخ صدوق نيز، جريان ولادت خود را كه با تقاضاى كتبى پدرش از محضرامام زمان عجل الله تعالى فرجه و دعاى آن حضرت بوده، در كتابكمال الدين به صورت حديث آورده و مىافزايد: هرگاه ابو جعفر محمد بن على الاسود مرا مىديد كه براى فرا گرفتن علم و دانش به محضر استاد مىروم به من مىفرمود:« اين ميل و اشتياق به علم و دانش كه در تو وجود دارد مايه شگفتى نيست؛ زيرا تو به دعاى امام زمان عجل الله تعالى فرجه الشريف متولد شدهاى.
شخصيت علمى:
شيخ صدوق از بزرگترين شخصيتهاى جهان اسلام و از برجستهترين چهره هاى درخشان علم و فضيلت است. او كه نزديك به عصرائمه عليهم السلام مىزيست، با جمع آورى روايات اهل بيت عليهم السلام و تاليف كتابهاى نفيس و با ارزش، خدمات ارزنده و كمنظيرى به اسلام و تشيع كرد. شيخ صدوق بيش از بيست سال از دوران پر بركت حيات پدر را درك كرد و در اين مدت از محضر پدر و ساير علماى قم كسب علم و حكمت كرد. او در سن ۲۲ يا ۲۳ سالگى بود كه پدر بزرگوارش دار فانى را وداع كرد. از آن پس وظيفه سنگين نشر احاديثآل محمد صلى الله عليهم اجمعين و هدايت امت به عهده وى قرار گرفت و دوران جديدى از زندگى او آغاز گرديد. سخن بزرگان شيخ طوسى در معرفى شيخ صدوق مىگويد:« او دانشمندى جليل القدر و حافظ احاديث بود. از احوال رجال، كاملا آگاه و در سلسله احاديث، نقادى عالى مقام به شمار مىآمد. بين بزرگان قم، از نظر حفظ احاديث و كثرت معلومات مانند نداشت و در حدود سيصد اثر تاليفى از خود به يادگار گذاشته است.»رجالى كبير، نجاشى، چنين مىنويسد:« ابو جعفر( شيخ صدوق) ساكن رى، فقيه و چهره برجسته شيعه در خراسان است، او به بغداد نيز وارد شد و با اين كه در سن جوانى بود همه بزرگان شيعه از او استماع حديث مىكردند.»علامه بحرانى مىگويد:« جمعى از اصحاب ما، از جمله علامه در« مختلف»، شهيد در« شرح ارشاد» و سيد محقق داماد، روايات مرسله صدوق را صحيح مىدانند و به آنها عمل مى كنند؛ زيرا همان گونه كه روايات مرسله ابن ابى عمير پذيرفته شده، روايات مرسله صدوق هم مورد قبول واقع شده است.»
اساتيد :
۱- پدر بزرگوارش على بن حسين بن موسى بن بابويه قمى .،۲- محمد بن حسن بن احمد بن وليد ۳- حمزة بن محمد بن احمد بن جعفر بن محمد بن زيد بنعلى عليه السلام ۴- ابو الحسن، محمد بن قاسم ۵- ابو محمد، قاسم بن محمد استرآبادى ۶- ابو محمد، عبدوس بن على بن عباس گرگانى ۷- محمد بن على استرآبادى شاگردان ۱- برادرش حسين بن على بن موسى بن بابويه قمى ۲- شيخ مفيد ۳- شيخ ثقة الدين حسن بن حسين بن على بن موسى بن بابويه، برادرزاده صدوق ۴- على بن احمد بن عباس، پدر شيخ نجاشى ۵- ابو القاسم، على بن محمد بن على خزاز ۶- ابن غضائرى، ابو عبدالله، حسين بن عبيد الله بن ابراهيم ۷- شيخ جليل، ابو الحسن، جعفر بن حسين حسكه قمى، استاد شيخ طوسى ۸- شيخ ابو جعفر، محمد بن احمد بن عباس بن فاخر دوريستى، معاصر شيخ طوسى ۹- ابو زكريا، محمد بن سليمان حمرانى ۱۰- شيخ ابو البركات، على بن حسن خوزى
تألیفات:
تاليفات تاليفات فراوان و گوناگون وى در علوم و فنون مختلف اسلامى، هر كدام گوهرى تابناك و گنجينهاى پايان ناپذير است كه هم اكنون نيز با گذشت بيش از يك هزار سال از تاريخ تاليف آنها، به جاى فرسودگى و بىرونقى، روز به روز بر ارزش و اعتبار آن افزوده شده و جايگاهى بس رفيع و والا يافتهاند و در صدر قفسه كتابخانهها و در سينه فقها و دانشمندان جاى دارند. از جمله تأليفات ايشان است:
۱-من لا يحضره الفقيه ۲-مدينة العلم ۳-كمال الدين و تمام النعمة ۴-التوحيد ۵-الخصال ۶-معاني الأخبار ۷-عيون أخبار الرضا عليه السلام ۸-الأمالي ۹-المقنع في الفقه ۱۰-الهداية بالخير
وفات:
وفات اين عالم بزرگ و آخرين بازمانده خاندان صدوق، پس از عمرى طولانى و پر بركت در سال ۳۸۱ هجرى ديده از جهان فانى فرو بست و به سراى باقى شتافت
ادامــه مـــتـــن
