کاربرد واژه «آیه» در روایات شیعه با توجه به صحیحه هشام بن سالم
کریم پارچه‌باف دولتی۱
فاطمه قندالی۲
چکیده
واژه «آیه»، یکی از تقسیم‌بندی‌های قرآنیِ مستند به خود قرآن است که در متن کلام الهی نیز به کار رفته است. این واژه، معانی و استعمالات مختلفی دارد که در روایاتی از معصومان علیهم السّلام، برخی از این کاربردها ملاحظه می‌شود. این مقاله درصدد واکاوی معانی این واژه و کاربردهای آن در روایات شیعه است؛ از جمله، حدیث هشام بن سالم که در ظاهر، بر مشتمل بودن قرآن کریم بر هفده هزار آیه دلالت دارد. اختلاف میان آن رقم و تعداد آیات قرآن، دانشوران علوم قرآن و حدیث را به تکاپوی رفع مشکل حدیث انداخته و راه‌حل‌هایی چون تأویل حدیث و حمل آن بر وحی بیانی، وحی غیر قرآنی و نسخ تلاوت را پیموده‌اند. در این مقاله نشان داده شده است که به چنین توجیهاتی نیاز نیست و یکی از کاربردهای این واژه در روایات، بخشی از یک آیه کامل است که به طور تقریبی می‌توان آن را معادل «عبارت» معنا کرد.
کلیدواژه‌ها: آیه، عد الآی، روایات شیعه، عبارات قرآنی، صحیحه هشام بن سالم.
1. مقدمه
«آیه» کوتاه‌ترین تقسیم قرآنی مستند به وحی الهی است که تعدادی از حروف و کلمات قرآن را شامل می‌شود و هر سوره، از جمعی از آنها تشکیل می‌یابد. حدود آیات توقیفی بوده و با توجه به وقف رسول خدا صلی الله علیه و اله مشخص می‌شده است.۳ از این رو، در عدد آیات قرآن تقریباً
1.استادیار دانشگاه مذاهب اسلامی.
2.جوی کارشناسی ارشد علوم قرآن، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم.
3.. البرهان فی علوم القرآن، ج۱، ص۳۶۴؛ الإتقان فی علوم القرآن، ج۲، ص۱۸۶.
